Lợi ích và thách thức của IPO truyền thống trong bối cảnh thị trường hiện nay

Thị trường tài chính không ngừng biến động và phát triển; chính vì thế, những công cụ tài chính như IPO (Initial Public Offering) không ít lần trở thành điểm nóng thu hút sự chú ý của các nhà đầu tư. Tuy nhiên, để thành công với IPO không phải chuyện dễ dàng. Bài viết sau đây sẽ đi sâu vào phân tích về quá trình IPO truyền thống, từ những hiểu biết cơ bản, lợi ích, thách thức, so sánh với các phương thức IPO khác, cho đến cách tình hình thị trường hiện tại ảnh hưởng đến IPO truyền thống.

Hiểu cơ bản về IPO truyền thống

• Khái niệm và lịch sử của IPO: IPO, hay còn gọi là lần chào bán công khai đầu tiên, là quá trình một công ty quyết định bán cổ phần của mình ra công chúng lần đầu tiên. Điều này thường đi kèm với việc chuyển từ chế độ hoạt động dưới dạng công ty tư nhân sang công ty đại chúng. Lịch sử của IPO có từ rất lâu đời, với những trường hợp nổi tiếng như IPO của Công ty Đông Ấn Hà Lan vào thế kỷ 17 – được cho là đợt IPO đầu tiên trên thế giới. Tại Việt Nam, những đợt IPO đáng chú ý có thể kể đến như IPO của Vietcombank, Vinamilk hay gần đây nhất là Vinhomes – những doanh nghiệp đã trở thành trụ cột của nền kinh tế.
• Quy trình thực hiện IPO truyền thống: Quy trình IPO truyền thống bắt đầu từ việc giữ kín thông tin, chỉ cung cấp cho một nhóm đối tác chiến lược trước khi công bố rộng rãi. Ban đầu, công ty sẽ chọn một hoặc nhiều nhà bảo lãnh phát hành – đây thường là các ngân hàng đầu tư uy tín. Các nhà bảo lãnh phát hành sẽ giúp công ty chuẩn bị hồ sơ, xác định giá cổ phiếu và tìm kiếm nhà đầu tư tiềm năng. Tiếp theo là việc nộp hồ sơ lên cơ quan quản lý, như Ủy ban Chứng khoán Nhà nước tại Việt Nam, để được xem xét và phê duyệt. Sau khi đã nhận được sự chấp thuận, cổ phiếu sẽ được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán và công ty chính thức trở thành công ty đại chúng.

Lợi ích chính của IPO truyền thống

• Huy động vốn và mở rộng kinh doanh: Một trong những lợi ích quan trọng nhất của IPO truyền thống là huy động vốn. Bằng cách phát hành cổ phiếu ra công chúng, công ty có thể thu hút một lượng vốn lớn từ nhà đầu tư, mở ra cơ hội cho các dự án lớn, mở rộng quy mô sản xuất hoặc phát triển các dịch vụ mới. Ví dụ, khi Vingroup thực hiện IPO cho Vinhomes, số vốn huy động được đã giúp họ nhanh chóng mở rộng các dự án bất động sản khắp Việt Nam, tăng cường vị thế trong thị trường bất động sản.
• Nâng cao uy tín và giá trị thương hiệu: Việc niêm yết trên sàn giao dịch không chỉ giúp công ty huy động vốn mà còn nâng cao uy tín và giá trị thương hiệu. Việc trở thành công ty đại chúng đòi hỏi phải tuân thủ những quy định nghiêm ngặt về báo cáo tài chính và hoạt động kinh doanh, điều này giúp công ty xây dựng hình ảnh minh bạch, tin cậy hơn trong mắt nhà đầu tư và khách hàng. Lấy ví dụ Vinamilk, sau khi thực hiện IPO và niêm yết trên sàn HOSE, đã tăng cường được uy tín và trở thành một trong những thương hiệu Quốc gia.

Những thách thức khi thực hiện IPO truyền thống

• Chi phí và thời gian chuẩn bị: Để thực hiện IPO thành công, công ty phải dành một lượng lớn thời gian và chi phí cho việc chuẩn bị. Từ giai đoạn chọn nhà bảo lãnh phát hành, chuẩn bị hồ sơ pháp lý, đi qua quá trình kiểm toán, đánh giá tài chính cho đến lúc công bố thông tin và quảng bá tới nhà đầu tư, tất cả đều đòi hỏi sự nỗ lực và ngân sách không hề nhỏ. Chẳng hạn, để chuẩn bị cho IPO, những công ty lớn thường phải mất từ 6 tháng đến một năm, chi phí có thể lên đến hàng tỷ đồng.
• Áp lực từ công chúng và nhà đầu tư: Sau khi IPO, công ty sẽ phải đối mặt với áp lực rất lớn từ công chúng và nhà đầu tư. Mọi hoạt động của công ty phải được công bố minh bạch và tuân theo quy định của các cơ quan quản lý. Ban lãnh đạo công ty cần phải chịu trách nhiệm trước các cổ đông về hiệu quả kinh doanh và phải liên tục báo cáo tài chính. Áp lực này đôi khi có thể dẫn đến quyết định kinh doanh mang tính ngắn hạn, nhằm đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư, thay vì hoạch định chiến lược dài hạn.
• Rủi ro không đạt kỳ vọng về giá cổ phiếu: Một thách thức khác là rủi ro giá cổ phiếu không đạt kỳ vọng sau IPO. Nếu cổ phiếu không được đón nhận hoặc bị bán tháo, giá cổ phiếu sẽ giảm, dẫn đến mất mát giá trị cho công ty và các cổ đông. Ví dụ, sau đợt IPO, cổ phiếu của một số công ty đã giảm mạnh do không đạt kỳ vọng về hiệu quả kinh doanh hoặc gặp phải những biến động không lường trước trên thị trường. Điều này không chỉ gây tổn thất tài chính mà còn ảnh hưởng đến uy tín và tương lai phát triển của công ty.

So sánh IPO truyền thống và các phương thức IPO khác

• IPO truyền thống và Direct Listing: IPO truyền thống thường đi kèm với sự hỗ trợ từ các nhà bảo lãnh phát hành, giúp định giá cổ phiếu và tìm kiếm nhà đầu tư. Trong khi đó, Direct Listing (niêm yết trực tiếp) bỏ qua bước này và công ty trực tiếp niêm yết cổ phiếu trên sàn giao dịch mà không phát hành thêm cổ phần. Điều này giúp giảm chi phí phát hành và tránh bị pha loãng cổ phiếu, nhưng đồng thời cũng không có sự hỗ trợ từ các chuyên gia tài chính, dẫn đến rủi ro về giá cổ phiếu không được kiểm soát. Chẳng hạn, Spotify và Slack là hai doanh nghiệp nổi bật đã lựa chọn Direct Listing để tránh những chi phí đáng kể từ việc sử dụng nhà bảo lãnh phát hành.
• IPO truyền thống và SPAC: Một phương thức IPO khác đang dần trở nên phổ biến là SPAC (Special Purpose Acquisition Company), còn được gọi là công ty mua lại với mục đích đặc biệt. Phương thức này cho phép một công ty vô danh huy động vốn thông qua IPO và sau đó sát nhập với công ty mục tiêu. Ưu điểm của SPAC là quá trình IPO diễn ra nhanh hơn và ít phức tạp hơn so với IPO truyền thống. Tuy nhiên, điểm yếu của SPAC là đôi khi có thể dẫn đến sự thiếu minh bạch và rủi ro cao hơn cho nhà đầu tư do công ty mục tiêu thường là những doanh nghiệp mới hoặc chưa có nhiều kinh nghiệm. Một ví dụ điển hình là trường hợp của Nikola, công ty sản xuất xe điện đã chọn mô hình SPAC để niêm yết cổ phiếu.

Tình hình thị trường hiện nay ảnh hưởng đến IPO truyền thống như thế nào?

• Biến động kinh tế và đại dịch Covid-19: Tình hình kinh tế thế giới, đặc biệt là ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, đã có những tác động sâu sắc đến thị trường IPO truyền thống. Đại dịch đã làm suy giảm nền kinh tế toàn cầu, nhiều doanh nghiệp phải đối mặt với khó khăn tài chính, điều này ảnh hưởng đến tâm lý đầu tư và khả năng huy động vốn. Tại Việt Nam, nhiều công ty đã phải hoãn hoặc xem xét lại kế hoạch IPO do thị trường chưa ổn định. Tuy nhiên, những công ty có mô hình kinh doanh linh hoạt, đặc biệt trong các lĩnh vực như công nghệ, y tế và thương mại điện tử, vẫn có sức hút lớn đối với nhà đầu tư.
• Chính sách tiền tệ và lãi suất: Chính sách tiền tệ và lãi suất của các ngân hàng trung ương cũng ảnh hưởng đến thị trường IPO. Trong giai đoạn lãi suất thấp, nhà đầu tư có xu hướng tìm kiếm các kênh đầu tư rủi ro hơn như cổ phiếu để đạt được mức lợi suất cao hơn. Ngược lại, khi lãi suất tăng, vốn có xu hướng chảy về các kênh đầu tư an toàn hơn. Việc Fed (Cục Dự trữ Liên bang Mỹ) điều chỉnh lãi suất trong năm 2023 đã tạo ra không ít biến động trên thị trường chứng khoán toàn cầu, ảnh hưởng đến khả năng thành công của các đợt IPO.
• Bối cảnh chính trị và các yếu tố ngoại cảnh: Bối cảnh chính trị bất ổn, xung đột địa chính trị và các yếu tố ngoại cảnh như biến đổi khí hậu cũng có những ảnh hưởng không nhỏ đến thị trường IPO. Những sự kiện này thường tạo ra tâm lý lo lắng, làm giảm sự lạc quan của nhà đầu tư và làm chậm quá trình ra quyết định đầu tư. Ví dụ, cuộc chiến ở Ukraine và căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã dẫn đến những biến động mạnh trên thị trường chứng khoán, đặt ra nhiều thách thức cho các đợt IPO dự định diễn ra trong giai đoạn này.

Tóm lại

IPO truyền thống là con đường hấp dẫn nhưng đầy thách thức cho các công ty tìm kiếm nguồn vốn mới và gia tăng uy tín. Những công ty muốn thực hiện IPO cần phải chuẩn bị kỹ lưỡng và có chiến lược dài hạn để đối phó với những biến động không lường trước của thị trường. Hy vọng qua bài viết này, bạn đọc không chỉ hiểu rõ hơn về quá trình IPO truyền thống mà còn bỏ túi được những kiến thức bổ ích để có thể áp dụng trong hoạt động đầu tư và kinh doanh.